Film dünyasında bitmek bilmeyen tartışmalardan biridir uyarlama senaryolar… Bunlardan kimi bir romanı kendine konu alır, kimi de bir otobiyografiyi. Sonuç ise çoğunluğun neredeyse tamamen birleştiği film karesi olarak ortaya çıkar.
Gerçi her ne kadar kitaptan uyarlanan filmler çoğu zaman izleyiciyi hayal kırıklığına uğratmış olsa da en azından kitapları bize hayal gücümüzü yaratma imkanı verir. Bizden de bir parça kalır geriye. Oysa ki sinema belirli sınırlar içinde, sadece kendi seçtiklerini gösterir. Çoğu zaman da, bir kitabı 2 saatlik bir süreye sığdırmak imkansız olduğu için eksik kalır.
İşte edebiyat ile sinemanın çok eskiye dayalı arkadaşlıkları ve bilmeyenler içinde mini bir derlemeyle günümüz filmlerine kadar uzanan derin ve doyurucu bir yolculuk serüveni…
Fight Club (Dövüş Kulübü) / Chuck Palahniuk
1999 yapımı Fight Club, Amerikalı yeni nesil yazarı Chuck Palahniuk’un 1996 tarihli romanı. Boşanmış bir anne babanın çocuğu olan yazar, kitaplarında çoğunlukla toplumdan soyutlanmış, marjinal hayatları ve bunu agresif tavırlarına yansıtan kahramanların genellikle başrolde olduğu kitaplar yazmış. Edward Norton ve Brad Pitt’in başrollerde tam anlamıyla döktürdüğü ve sisteme kafa tutan, kendi düzenlerini kurmaya niyetli karakterleri canlandırdıkları, David Fincher’ın yönettiği film, karanlık öykü yapısına rağmen ışıldayan, senaryosuyla hayranlık uyandıran ve sürprizli finaliyle insana tırnaklarını yedirten bir sinema şaheseri.
The Sheltering Sky / Paul Bowles
1910 – 1999 yılları arasında yaşamış, hayatı boyunca dünyanın pek çok yerinde ikamet etmiş olan Amerikalı yazar ve besteci Paul Bowles’un ünlü romanını, sinemaya başarılı yönetmen Bernardo Bertolucci aktarmıştı. 1990 yapımı The Sheltering Sky’ın kendilerini içsel maceralarla atılmak ve ilişkilerini derinleştirmek amacıyla sıcak Afrika topraklarına atan sanatçı çiftini Debra Winger ve John Malkovich canlandırmış, Paul Bowles’da bizzat filmde küçük bir sahnede yer almıştı.
Great Expectations / Charles Dickens
1812 – 1870 yılları arasında, kalabalık bir ailede oldukça zor bir çocukluk geçirmiş ve 20’li yaşlarına rağmen popüler olmayı başarmış olan İngiliz romancı Charles Dickens’ın Great Expectations isimli kitabı, 1946 ve 1998 yıllarında olmak üzere iki kez sinemaya aktarılmıştır. Çocukluklarından beri kaderleri bir şekilde birlikte çizili olduğu belli olan bir çiftin yürek burkucu öyküsünü anlatan film, Alfonso Cuaron’un imzasını taşımakta.
Charlie and the Chocolate Factory / Roald Dahl
1916 – 1990 yılları arasında yaşamış olan İngiliz yazar Roald Dahl, çocuk kitapları başta olmak üzere pek çok standart üstü roman ve öyküye imzasını koymuştur. Charlie and the Chocolate Factory ise bu kitaplardan yalnızca bir tanesidir. Dahl’ın sinemaya uyarlanan diğer iki filmi ise Danny De Vito’nun yönettiği, 1996 yapımı Matilda ve Henry Selick’in yönetimindeki yine 1996 yapımı olan şahane animasyon James and the Giant Peach isimli filmleridir.
Anna Karenina – Leo Tolstoy
1828 – 1910 yılları arasında yaşamış olan büyük Rus yazar Leo Tolstoy’un ölümsüz eseri Anna Karenina, dünya klasikleri arasındaki sarsılmaz yerini her zaman korumuştur. Kitabın kahramanı Anna Karenina, aşk, yaptığı zoraki evlilik ve yaşadığı dönemin insanı boğan tabuları arasında bocalayan bir karakterdir. Kitabın içinde kendine yer bulan sayısız tipleme, insanın kafasını her ne kadar karıştırsa da, Tolstoy bu yolla insan ilişkileri ve ruh halleri üzerine kesin saptamalarda bulunmuş, romanın öyküsünü bu şekilde işlemiştir.
Papillon / Henry Charriere
Ülkemizdeki adı ile Kelebek olarak bilinen kitabın aynı isimle vizyona giren 1973 yapımı filminde, yazarı Steve McQueen canlandırırken, başrolde ise Dustin Hoffman rol almıştı. Kitap, işlemediğini söylediği bir cinayet nedeniyle yaşamını hapiste geçirmeye mahkum edilmiş bir adamın romanını konu ediyor.
American Psycho / Bret Easton Ellis
Yeni dönem Amerikalı yazarlardan Bret Easton Ellis’in insanı dürten ve bir miktarda rahatsız eden ancak onca sayfaya rağmen sonuna kadar okumaya iten kitabı, tam çevirisiyle Amerikan Sapığı, 2000 yılında beyazperdeye aktarılmıştı.
The Shining / Stephen King
Eserleri sinemaya en çok aktarılan yazar olarak Guinness’e adını kaydettirmiş olan Stephen King, The Shining isimli tüyler ürpertici romanını usta sinemacı Stanley Kubrick’in yönetmenliğinde beyazperdeye uyarlamış ve korku – gerilim sinemasının bir başyapıtı olarak tarihteki yerini almıştı. Film, ıssız bir otelde üç kişilik bir ailenin yaşadıklarını anlatıyordu.
1994 yapımı The Shawshank Redemption ise yazarın bir kısa hikayesinden uyarlanarak sinemaya uyarlanmış ve başrollerinde görev alan Morgan Freeman ve Tim Robbins ile devleşmişti.
Brian De Palma’nın yönettiği 1976 yapımı Carrie ise Sissy Spacek’in inandırıcı oyunculuğuyla okulda kendisiyle sürekli dalga geçilen ve tuhaf bir anneye sahip olan talihsiz bir kızın başından geçenleri anlatıyordu. King, 1989 yapımı Pet Sematary yada bizdeki adıyla “Hayvan Mezarlığı” isimli filminde senaryosunu yazmıştı. 1999 yapımı The Green Mile ise King uyarlamalarının en iddialı olanlarından şüphesiz birisiydi.
Yılanı Öldürseler / Yaşar Kemal
Edebiyat tarihimizin çınar isimlerinden birisi olan Yaşar Kemal, yazarın hep olduğu gibi ezilen ve şartlar yüzünden toplumu karşısına alarak mücadele etmek zorunda kalan kahramanın hikayesini anlatır. 1981 yılında Türkan Şoray yönetiminde filme çekilen roman, ezilen kadını ön plana çıkarır.
Hababam Sınıfı / Rıfat Ilgaz
Kitabın sinema versiyonu ve arkasından gelen devam filmleri ile Türk sinema tarihinin en önemli basamak taşlarından biri haline gelmiştir.
A Guide Recognizing Your Saints / Dito Montiel
Yönetmen, yazar ve senarist Dito Montiel’in kendi gençlik yıllarından esinlenerek anlattığı kitabının beyazperdeye uyarlanmasıyla Sundance Film Festivali’nde en iyi yönetmen ve oyuncu kadrosu için özel jüri ödülüne layık görülmüştü.
The Godfather / Mario Puzo
Amerikalı romancı ve senarist özellikle Baba (The Godfather) isimli romanı ve filmiyle tanınmış, suç ve mafya filmleri ile de tarihe damgasını vurmuştu.
Empire des loups, L / Jean Christophe Grange
Jean Christophe Grange, L’Empire des loups isimli romanını 2003 yılında yayınlamış, roman 2005 yılında ise Chris Nohan’ın yönetmenliğinde beyazperdeye aktarılmıştı. Kurtlar İmparatorluğu isimli filmde Jean Reno’nun yanı sıra başarılı oyuncu Emre Kınay’da yer almıştı.
Perfume: The Story of a Murderer / Patrick Süskind
Patrick Süskind’in Almanya’da ilk yayınlanışında tam anlamıyla olay yaratan ve aylarca liste başlarında kalan Koku isimli romanı, toplum eleştirisini sergileyen bir kitap niteliğindeydi. Romana konu olan olay ise 18. yüzyılda Fransa’da geçer. Kitabın kahramanı Jean – Baptiste Grenoille, tüm insancıl duyumlardan ve duygulardan yoksun, yalnızca kokulara karşı görülmedik ölçüde duyarlı, istediği kokuları üretebilmek için cinayet işlemekten kesinlikle çekinmeyen bir katildir. Herkesin ve her şeyin kokusunu almakta, tüm kokuları üretmekte gerçek bir dahi olan bu genç adam, kendi kokusunun olmadığını, bulunduğu yerde insanların insan kokusu alamadıklarını anladığı gün dünyasını yitirir. Kendisi için tek çıkar yol ise başkalarına sanki insanmış izlenimi verecek kokular sürmektir.
Pride & Prejudice / Jane Austen
Jane Austen’in klasik romanı “Pride and Prejudice – Aşk ve Gurur” bugüne kadar defalarca televizyon dizisi olarak dramatize edildiği halde, bu romandan sadece bir kez sinema filmi yapıldı.
Da Vinci Code / Dan Brown
Dan Brown’un aynı adlı romanından sinemaya uyarlanan Da Vinci Şifresi’ni A Beautiful Mind’in yönetmeni Ron Howard üstlenirken, başrollerini ise Tom Hanks ve Audrey Tautou paylaşmıştı.
One Flew Over The Cuckoo’s Nest / Ken Kesey
Ken Kesey’in en çok satanlar listesindeki romanından uyarlanarak çekilen Guguk Kuşu, 1975’te beş ana akademi ödülünü kazandı. Filmde Brad Dourif, Danny de Vito ve Christopher Lloyd gibi oyuncular yer almıştı.
The Count of Monte Cristo / Alexandre Dumas
Alexander Dumas’ın ünlü klasiği The Count of Monte Cristo isimli romanı, yönetmen Kevin Reynolds tarafından 2002 yılında beyazperdeye aktarılmıştı. Film, güzeller güzeli Mercedes ile evlenmek üzereyken, ona göz koyan en yakın arkadaşının yaptığı ihbar sonucu, suçsuz yere hapse atılan Edmond Dantes’in daha sonra intikam peşine düşmesini anlatıyor.
White Oleander / Janet Fitch
Michelle Pfeiffer, Robin Wright Penn, Renee Zellweger ve Alison Lohman’ın rol aldıkları Beyaz Zakkum, Janet Fitch’in çok satan kitabından Mary Agnes Donoghue uyarladı, Peter Kosminsky ise yönetti.
Atonement / Ian McEwan
Keira Knightley ve James McAvoy’un başrollerini paylaştıkları Atonement’de, ablasının sevgilisini işlemediği bir suç yüzünden suçlayan onüç yaşındaki genç bir kızın, ailesi içerisinde yol açtığı dramatik değişimleri konu alıyor. Pride&Prejudice’un yönetmeni Joe Wright’ın yönettiği Atonement, Ian McEwan’ın aynı adlı Booker Ödüllü romanından sinemaya uyarlandı.
English Patient / Michael Ondaatje
İngiliz Hasta, dört yabancının birbirinden farklı hayatlarının kesişerek içinden çıkılmaz bir hal aldığı; aşk, ihanet, entrika ve macera dolu destansı bir film…
Schindler’s List / Thomas Keneally
Gerçek bir hayat hikayesinden uyarlanan film, Oskar Schindler adlı bir Alman işadamının 2. Dünya Savaşı sırasında Polonya’da kurduğu fabrikada Yahudi işçileri çalıştırmaya başlaması ve bu sayede 1100 Yahudi’nin hayatını kurtarmasını konu alıyor. Steven Spielberg’in en önemli yapıtları arasında sayılan ve ünlü yönetmene Oscar kazandıran film, 1994 yılında 12 dalda Oscar’a aday olmuş ve 7 dalda ödül kazanmıştır.
Gone Baby Gone / Denis Lehane
Good Will Hunting’in senaryosuyla Oscar ödülü kazanan oyuncu Ben Affleck’in ilk yönetmenlik sınavı olan Gone Baby Gone’ın başrollerinde Casey Affleck, Michelle Monaghan, Morgan Freeman ve Ed Haris oynuyor. Mystic River’ın da yazarı olan Dennis Lehane’nin romanından uyarlanan, senaryosunu Ben Affleck ile Aaron Stockard’ın yazdığı filmde Boston yer altı dünyasının en çirkin, en tehlikeli kesimlerinde kaçırılan 4 yaşındaki bir kız çocuğunu bulmaya çalışan iki özel dedektifin sürükleyici öyküsü anlatılıyor.